José Luis Gómez Calvo. Analista de riesgos. Experto en seguridad de instalaciones y eventos deportivos.
Fuente: belt.es

• +Info

• (“EL QUE” E “DE QUE” PROTEXER)

  ÍNDICE DE CONTIDOS:

  1. Introducción.
  2. Que protexer.
  3. De que protexer.
  4. Resume.

  
  

1. INTRODUCCIÓN

Todo planteamento de seguridade require de duas cuestions previas que son as seguintes: “Que protexer” e “de que protexer”, e unha vez coñecidas ambas, proceder a establecer a seguridade en función delas.

Ainda que un evento como París 2024, teña unha dimensión extraordinaria, non por ese motivo deixa de ser de aplicación este planteamento.

Por ese motivo,  neste artículo, dentro da serie referida a “París 2024”, imos a tratar diso.

2. QUE PROTEXER (obxectos de protección)

1. As persoas

En calquera actividade que se prevea, o primeiro obxecto de protección sempre teñen que as persoas, e en un país como Francia neste caso, ao igual que no resto dos que integramos la Unión Europea, u outros fora dela, xunto coas persoas tamén hay que incluir os seus dereitos.

A seguridade non debe conculcar os dereitos das persoas. Ela mesma e xa un dereito como o establece o artígo 3 da Declaración Universal dos Dereitos humanos no que se di: “Todo individuo ten dereito a vida, a liberdade e a seguridade da sua persoa”, ou o artígo 6 da Carta dos Dereitos Fundamentais da Unión Europea no que tamén se di: “Toda persoa ten dereito a  liberdade e a  seguridade”. 

En España, o artígo 17.1 da Constitución Española establece que “Toda persoa ten dereito a liberdade e a seguridade”.

En materia de seguridade, as persoas e os seus dereitos sempre deben ir tratados de forma conxunta, agas naqueles casos de suma excepcionalidade, nos que os dereitos quedan limitados ocasional e temporalmente pola toma dalgunhas medidas extraordinarias, dada a gravedade dos risgos frente aos que hay que enfrentarse.

Todas as persoas son iguais en canto a dereitos e consideración, pero non o son respecto aos seus riscos de danos e en consecuencia as suas necesidades de protección, xa que como se ha exposto anteriormente, a seguridade debe de ser establecida en función do risco existente ou considerado.

Así, no caso de “Paris 2024” ao igual que noutro tipo de evento, independentemente de su dimensión, haberá que ter en conta as persoas e os seus riscos en función da sua relación coa celebración dos Xogos.

• Deportistas, técnicos deportivos e membros de delegacions representantes de cada Comité Olímpico Nacional participante. Neste caso ademáis dos riscos propios debidos a práctica deportiva que realicen ou aos que poidan afectar a todas as persoas en xeral, hay outros riscos debidos ao país ao que representan. Recordemos o caso de “Múnich 72” e a situación que se segue vivindo na zona do mundo que foi orixe daquela traxedia a pesar dos 52 anos transcorridos. Esto sen mencionar outras guerras como a que ten lugar en Ucrania.

• Esta claro que a tradición grega dos Xogos Olímpicos da antiguedade, cuya celebración supoñía unha tregua ou “ekecheiria” que comezaba sete días antes da apertura dos Xogos Olímpicos e finalizaba o séptimo día a partir da sua conclusión.

  Esta tradición foi rescatada no año 1992 polo Comité Olímpico Internacional instando a todos os países a observar a tregua olímpica, e que incluso a Asamblea Xeral o apoióu mediante a sua resolución 48/11 do 25 de outubro de 1993, non ha surtido o menor efecto.

  Respecto ao nulo seguimento da tregua olímpica por parte dos países en conflicto bélico, chama a atención que os mesmos teñen Comité Olímpico Nacional e participan nos Xogos, e ainda que dous de eles non o fagan directamente polo veto del COI, si que o fan os seus deportistas individuais en calidade de “atletas neutrales”.

  Sobre o veto do COI, habería moito que comentar sobre os diferentes criterios utilizados respecto a uns países e a outros.

  • Espectadores asistentes aos eventos dentro dos espacios deportivos ou fora deles nas pantallas xigantes instaladas en espacios urbanos para seguir as diferentes probas olímpicas.
  • Visitantes que acuden a París ou a outras cidades francesas nas que se celebran probas deportivas atraídas polo ambiente festivo que se vive nelas, aunque non estén especialmente interesadas nos acontecementos deportivos.
  • Altas personalidades e autoridades nacionais e extranxeiras. A mayor seguridade que requiren estas persoas non e un privilexio, se non unha necesidade ao estar expostas a un maior risco de ataque ou atentado individual debidos ao seu cargo e relevancia, e dadas as consecuencias políticas e mediáticas que se produciría no caso de sufrir un dano, dependendo lóxicamente da magnitude do mesmo.
  • Personal propio e externo de “París 2024” (voluntarios, traballadores e outro persoal relacionado coa organización e celebración dos Xogos nas diferentes sedes).
  • Profesionais dos medios de comunicación asistentes aos Xogos como periodistas, fotógrafos, presentadores, locutores e persoal técnico.
  • Persoal das infraestructuras críticas.
  • Persoal de hoteis, campings, restauración e outros servizos.
  • Persoal de control e seguridade: Corpos policiais, Protección Civil, Bombeiros.
  • Persoal das forzas armadas francesas e de outros países aliados que os han enviado para colaborar na seguridade dos JJ.OO.
  • Persoal de mantemento, limpeza e xestión de residuos.
  • Os habitantes habituais de París e do resto de cidades francesas que se verán afectados polas molestias ocasionadas pola chegada de multitud de persoas de outros lugares, cortes circulatorios do tráfico rodado, aglomeracions, ruidos, etc.
  • Población permanente ou ocasional en xeral, que pode verse afectada por traslados, cerres temporais, limitacions de uso, cancelación de proxectos, etc.

  Neste grupo de persoas, hay que incluir os “sin teito”, qué ao parecer, han sido trasladados fora do centro de París, durante a celebración dos Xogos. 

  Cada grupo ten uns riscos específicos debidos a sua función, sua actividade ou o lugar no que viven. Ademáis dos riscos comunes e extensivos a toda a población habitual e ocasional.

  2. O normal desarrollo do evento.

  E o segundo obxectivo de protección, entendendo como normal desarrollo a realización de todas as actividades tal e como han sido diseñadas e programadas sen que se vexan alteradas por incidentes nin accidentes de relevancia.

       Neste normal desarrollo hay que incluir os lugares de aloxamiento, as chegadas e saidas e desprazamentos interiores dende antes do inicio dos Xogos Olímpicos e Paralímpicos ata a finalización dos mesmos.

• 3. As Infraestructuras críticas.

  Este e o tercer obxectivo básico de protección debido a sua trascendencia para o normal desarrollo da vida diaria dun país e da sua población e neste caso para la celebración del Paris 2024.

  Unha Infraestructura crítica en definición da Directiva europea 2008/114/CE do 8 de decembro do 2008 e:

  “O elemento, sistema ou parte deste situado nos Estados membros que e esencial para el mantemento de funcions sociais vitais, a saude, a integridade física, a seguridade, e o benestar social e económico da población, cuxa perturbación ou destrucción afectaría gravemente a un Estado membro ao non poder manter esas funcions”.

  Esencialmente, as infraestructuras críticas comprenden:

  • Sistema Financiero e Tributario (entidades bancarias, información, valores e inversions).
  • Administración (servizos básicos, instalacions, redes de información, principales activos e monumentos do patrimonio nacional).
  • Auga (embalses, almacenamento, tratamento e redes).
  • Alimentación (producción, almacenamento e distribución).
  • Centrais e Redes de enerxía (producción e distribución).
  • Instalacions relacionadas co Espacio Exterior.
  • Centrais nucleares (producción, almacenamento e transporte de mercancías perigosas, materiais nucleares, radiolóxicos, etc.).
  • Industria Química (producción, almacenamento e transporte de mercancías perigosas, materiais químicos, etc.).
  • Investigación: laboratorios que pola sua idiosincrasia dispoñan ou produzan materiais, sustancias ou elementos críticos ou perigosos.
  • Saude (sector e infraestructura sanitaria).
  • Tecnoloxías da Información e as Comunicacions (TIC, xa sean infraestructuras críticas en sí mesmas, como redes de telecomunicacions, o de servizo de información e comunicacions a outras infraestructuras críticas)
  • Transportes (aeroportos, portos, instalacions intermodales, ferrocarris e redes de transporte público, sistemas de control do tráfico).

  Como vemos as infraestructuras críticas son todos aquelos sistemas físicos ou dixitais que facilitan funcions e servizos esenciais para apoiar aos sistemas máis básicos a nivel social, económico, medioambiental e político.

  Unha alteración ou interrupción no seu funcionamiento provocado, por exemplo,  por un atentado terrorista ou un ataque cibernético a unha central nuclear ou a unha entidade financieira poderían levar graves consecuencias.

  A diario utilizamos a electricidade, bebemos auga, utilizamos o transporte público, realizamos pagos con tarxetas bancarias, buscamos a través de Google Maps, chamamos por teléfono, nos conectamos a Internet ou realizamos trámites coa Administración.

  Todas esas actividades esenciais dependen das Infraestructuras Críticas: centrais eléctricas ou nucleares, sistema de augas, transporte ferroviario, sistema bancario, tecnoloxía de satélite, sistemas de telecomunicacions ou da Administración.

  Imaxinemos o que podería pasar para a normal celebración de “París 2024”, se se produxera un ataque terrorista ou un ataque híbrido a algunha infraestructura esencial que lograra conseguir un dano relevante, e aunque evidentemente iso está previsto e sen duda se aplicarían inmediatamente os planes de continxencia establecidos, non por iso deixariase de producir un impacto na actividade que recollerían os medios de comunicación, e podería crear unha alarma na opinión pública ademáis de poñer de manifesto unha vulnerabilidade respecto a que non se ha podido ou sabido facer frente de forma preventiva.

  4. Bens tanxibles.

  Ademáis dos englobados nas infraestructuras críticas, son os seguintes:

  • • Construccions, edificacions e outras construccions novas como o Centro acuático ou a Vila Olímpica e Paralímpica,  ou acondicionados para os Xogos como o Estadio de Francia, o emblemático Roland-Garros escenario entre outros, do trofeo internacional de tenis coñecido como a Copa dos Mosqueteros, ou o Accor Arena, (antes Bercy,), ubicados en Paris e nos seus alrededores e alguns outros en cidades francesas coma Châteauroux, Burdeos, Lyon, Marsella, Niza, Saint-Etienne, Nates, Villeneuve-d’Ascq, Marsella e incluso Tehaupo’o na illa de Tahiti para as probas de Surf.
•  
  

• Patrimonio nacional:
  • • A Praza da Concordia (Place de la Concorde), a praza pública máis grande e unha das máis famosas de París que será a sede dos deportes urbanos dos Xogos Olímpicos no corazón da cidade.
    • O Gran Palacio dos Campos Elíseos (Grand Palais des Champs-Élysées) que será un complexo espectacular no corazón de París. Construido para a Exhibición Universal de 1900 será o escenario das probas de esgrima e taekwondo.
    • Os Campos de Marte (Champ de Mars) ubicados entre a Torre Eiffel ao noroeste e a Escola Militar ao sureste, que albergarán no Champ de Mars Arena -un edificio temporal de 10.000 metros cadrados ubicado frente a Escola Militar- as competicions de judo e loita libre, mentres que os xogadores de voleibol competirán ao aire libre xunto a Torre Eiffel.
    • A Explanada de Los Inválidos (La Esplanade des Invalides) xunto ao lado norte do Hôtel des Invalides, un complexo de edificios relacionados coa historia militar de Francia, que será a sede do tiro con arco.

 
Jardines del Palacio de Versalles

• • • A explanada Etoile Royale, ao oeste do Gran Canal, no corazón dos xardins do Palacio de Versalles (Château de Versailles) en dónde se ha habilitado un lugar de competición ao aire libre temporal para albergar as probas de doma clásica, salto e concurso completo de hípica, así como as probas de pentatlón moderno (a excepción das rondas de clasificación de esgrima).
    • A Ponte de Alexandro III (Pont Alexandre III) que se ha acondicionado para as probas de Ciclismo en ruta, Natación en augas abertas e Triatlón.
• 5. Os bens intanxibles
• E dicir, aquelos que non teñen unha natureza física e polo tanto son bens inmateriais.
• Neste tipo de bens, destacan o prestixio, a reputación, e en definitiva, a Imaxen-País de Francia, do Comité organizador, do Comité olímpico Internacional e de todas aquelas entidades, servizos e organizacions que han intervido para a creación e celebración de “París 2024”.
• 6. As inversions económicas do Comité Organizador, dos patrocinios de marcas comerciais, dos dereitos de televisión e do gran número de intereses económicos que supoñen os Xogos.
• 3. DE QUE PROTEXER (riscos de danos).
• Unha vez coñecido o que se quere protexer, hay que pasar a saber que de que se quere protexer.
• Cando tratamos esta cuestión estamos falando obviamente dos posibles riscos de danos e de as causas que os poden orixinar. Estas causas poden ser debidas a:
• 
  

• Accions humanas (Riscos antrópicos).
  • Accions terroristas.
  • Delincuencia e crime organizados.
  • Violencia (disturbios, protestas, enfrentamentos entre aficions radicais)
  • Ciberataques.
  • Desinformación ou información falsa.
  • Ataques híbridos: (Son aquelos que os que xeralmente un Estado ou unha organización paraestatal lanza mediante accions non armadas como a combinación dos ciberataques e as noticias e imáxes falsas, estas últimas xeneradas mediante Inteligencia Artificial (IA).
  • Sabotaxes.
  • Roubo e hurto
  • Aumento da prostitución
  • Aumento do comercio de sustancias prohibidas.
  • Venta fraudulenta de entradas (estafas).
  • Xestión inadecuada de concurrencia: exceso de foro, aglomeracions, avalanchas.
    
    2. Causas accidentales en construccions, infraestructuras criticas:
  • Incendio.
  • Derrumbes.
  • Accidente medio ambiental.
  • Accidentes nas infraestructuras.
  • Propagación vírica.

• 3. Causas debidas a fenómenos naturais adversos.

  • Olas de calor, tormentas ou choivas torrenciais, o incluso Tsunamis nunha das sedes dos Xogos, nos referimos as probas de Surf que se realizarán en Tehaupo’o (Tahití) na Polinesia Francesa no Pacífico Sur, a 15.731 kilómetros de distancia da capital parisina.

  Con isto disponse dun catálogo de riscos posibles, pero de entre eles, hay que identificar a probabilidade e as consecuencias dos que poidan materializarse en forma de danos.

  Respecto ao tratamento e control dos riscos, se supone que as persoas e servizos responsables da seguridade en Francia e do Comité Organizador dos Xogos haberán determinado as variables a tener en conta para calificar os riscos para o acontecimiento deportivo, según os criterios establecidos polos órganos competentes en materia de seguridade nacional.

  Esta calificación do risco haberá sido a base para a adopción de medidas e medios de seguridade, cunha capacidade de adaptación as situacions que poideran producirse durante a celebración dos Xogos, ou as variacions que surxieran respecto aos riscos considerados inicialmente e as tomas de decisions correspondientes.  

  En calquera evento, a seguridade disponse a partir do coñecemento da natureza e dimensión das causas de risco e do proceso de evaluación sobre os riscos posibles, pero no caso que nos ocupa, ao igual que o que ocorre en España co Real Decreto 203/2010 do 26 de febreiro , polo que se aprobóu o Reglamento de Prevención da violencia, o racismo, a xenofobia e a intolerancia no deporte, os sistemas de baremos, son establecidos a proposta dos responsables policiais e polo Ministerio do Interior, previos informes ao respecto por parte de outros organismos competentes.

  No caso de Francia, e dos Xogos Olímpicos e Paralímpicos de “París 2024”, e de sopoñer que ademáis dos responsables policiais e do Ministerio do Interior, han intervenido moitos mais órganos oficiais, como mostra o feito, de que como director de seguridade dos Xogos, haxa sido designado o teniente xeneral do exército francés Bruno Le Ray, un militar de recoñecido prestixio con 39 anos de servizo, e que entre outros cargos ha desempeñado o de gobernador militar de París.

  O que si cabe destacar respecto ao tratamento e control de riscos,  a importancia clave, de la información obtida a través dos diferentes canales e procedementos para a sua obtención e o seu tratamento e xestión para a adopción de medidas e medios de protección e para a toma de decisions.

  No caso que nos ocupa de “Paris 2024” e de un país como Francia, ainda que oficialmente sea a cidade de París a organizadora, a información obtense a través dos canales que o Estado ten para elo como son: A Direccion Xeneral da Seguridade exterior, que e a axencia de intelixencia exterior da República francesa, baixo a autoridade do Ministerio de Defensa francés, A Dirección Central de Información Interior (DCRI). A Unidade de coordinación de loita antiterrorista (UCLAT) e outras varias unidades especializadas.

  
  
  RESUME

  Se ha dito ao comezo deste artígo que todo planteamento de seguridade require de duas cuestions previas que son: “Que protexer” e “de que protexer”, e que unha vez coñecidas ditas cuestions, e cando pode procederse a establecer a seguridade en función de ditas cuestions.

  Que protexer e unha labor de quen ten a responsabilidade ou o cometido da seguridade en función dunha serie de prioridades, a primeira das cales, sempre son as persoas e os seus dereitos, xa que nunha sociedade coma a francesa posto que estamos falando de “Paris 2024”, ao igual que na sociedade española, así coma nas do resto de la UE, os dereitos son inseparables das persoas.

  Se ha posto de relieve que o elemento fundamental para unha adecuada seguridade e a información, porque ela e a que permite coñecer os riscos posibles, e dentro de eles os que presentan maiores ou menores niveis de probabilidade e impacto, e dicir a calificación do risco.

  Falouse, que para establecer a citada calificación do risco, a diferencia de outros casos nos que se aplican os métodos de cálculo coñecidos para su posterior tratamento, neste de “París 2024”, e posible supoñer que as persoas e servizos responsables da seguridade en Francia e do Comité Organizador dos Xogos, haberán determinado as variables a ter en conta según os criterios establecidos polos órganos competentes en materia de seguridade nacional.

  Finalmente, hay que dicir que tras o coñecemento de “o que protexer” e “de que protexer”, se deduce a pregunta lóxica de “cómo protexer”, e dicir: ¿Cómo Francia vai a tratar de protexer os Xogos Olímpicos e Paralímpicos de “Paris 2024”?

  Coas naturais limitacions en canto a disponibilidade de datos, na maior parte dos casos de natureza confidencial e consecuentemente reservada, e coa prudencia debida, o trataremos no próximo artículo.

• +Info